Porzeczka agrest, nazywana zwykle skrótowo agrestem, to krzew, którego większości osób przedstawiać nie trzeba. Kwitnie wiosną, jesienią natomiast wydaje smaczne, kwaskowate owoce świetnie nadające się zarówno do jedzenia prosto z krzaczka, jak i na przetwory. Samodzielna uprawa i hodowla agrestu nie należy do trudnych zadań i z łatwością poradzi sobie z nią także amator. Podpowiadamy, na czym polega wegetatywne rozmnażanie roślin, kiedy sadzić agrest i jak go uprawiać.
Agrest – właściwości i zastosowanie
Ten nieco zapomniany wieloletni krzew owocowy blisko spokrewniony z porzeczką występuje naturalnie zarówno w Europie, jak i Azji, a jego liczne odmiany uprawne, także te ze znaczną domieszką czarnej porzeczki (tzw. porzeczkoagrest), cieszą się dużą popularnością. W Polsce spotyka się go głównie w przydomowych ogrodach oraz jako roślinę dziczejącą.
Czerwony oraz zielony agrest ceni się nie tylko ze względu na charakterystyczny, kwaskowaty smak, ale również bogactwo zawartych w nim witamin i minerałów. Można spożywać go w formie nieprzetworzonej, suszonej czy kandyzowanej, a także w postaci soków, przetworów lub kompotów oraz jako dodatek do ciast i deserów.
Uprawa agrestu krok po kroku
Sadzonki agrestu bez problemu znajdziemy w sklepie ogrodniczym. Jednak, aby krzew dobrze się rozwijał oraz wydawał smaczne owoce, należy zadbać o właściwe warunki bytowe. Dobrze służą mu stanowiska z rozproszonym światłem lub delikatnie zacienione, osłonięte od wiatrów i przeciągów. Choć potrzebuje on nasłonecznienia, aby dobrze się rozwijać, to ostre promienie padające bezpośrednio na agrest na pniu, mogą go poparzyć. Gleba pod uprawę powinna być wilgotna żyzna i próchnicza, najlepiej piaszczysto-gliniasta, o odczynie lekko kwaśnym. Zanim przystąpimy do sadzenia agrestu, musimy dobrze ją spulchnić, oczyścić z chwastów, szczególnie wieloletnich, takich jak na przykład skrzyp, oraz wzbogacić przerobionym obornikiem lub kompostem.
Oprócz sadzonek w formie krzewiastej możemy uprawiać również agrest na pniu, czyli inaczej szczepiony. Tak przygotowana roślina ładnie się prezentuje, a jej pielęgnacja dzięki wyższemu usytuowaniu korony, nie powinna przysporzyć zbyt wiele trudności. Co więcej, przez to, że naziemne części rośliny nie stykają się z gruntem, rzadziej dopadają ją typowe dla gatunku choroby.
Sadzenie agrestu
Najlepiej zaopatrzyć się w sadzonki agrestu w okresie od września do listopada i wtedy też posadzić je w naszym ogrodzie. Niektórzy decydują się na rozpoczęcie uprawy wiosną, ale w przypadku roślinek kopanych z gruntu nie jest to szczególnie polecane rozwiązanie, ze względu na to, że znacznie utrudnia ich przyjęcie się. Ponieważ agrest kwitnie właśnie na wiosnę, cała energia rośliny spożytkowana zostaje wtedy na ten proces.
Jeśli zdecydujemy się na zakup kilku krzewów – co dobrze wpływa na ilość oraz jakość uzyskiwanych plonów – minimalna odległość między rzędami powinna wynosić od 1,5 do 2 m zależnie od tego, czy wybraliśmy odmiany krzewiaste, czy też pienne. Agrest na pniu od początku musi zostać zabezpieczony palikami. Najlepiej wbić je w ziemię jeszcze przed umieszczeniem w niej roślinki, aby później jej nie uszkodzić. Sadzonki agrestu należy umieścić w ziemi nieco głębiej, niż znajdowały się w doniczce. Warto ściółkować je, obsypując ziemię wokół nich słomą, korą lub torfem, co pozwala utrzymać właściwą wilgotność gleby oraz ułatwia pielęgnację rośliny, ograniczając potrzebę odchwaszczania i częstotliwość nawadniania. To bardzo praktyczne rozwiązanie szczególnie ze względu na to, że chwasty rosnące wokół krzewu agrestu najlepiej usuwać ręcznie, a wykorzystując jakiekolwiek narzędzia, należy zachować ostrożność, aby zapobiec uszkodzeniu delikatnych, płytko położonych korzeni. Zabiegi te bywają więc dość uciążliwe.
Podlewanie, nawożenie i ochrona
Ze względu na płytki system korzeniowy, agrest wykazuje dużą wrażliwość na przesuszenie, dlatego szczególnie w czasie kwitnienia i owocowania należy zadbać o jego regularne nawadnianie. Roślina ma również duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze, warto więc około dwóch lat po posadzeniu zacząć zasilać ją od czasu do czasu dobrze przerobionym obornikiem albo kompostem. Możemy również, zanim zakupimy sadzonki agrestu, wysiać do gleby rośliny na nawóz, takie jak na przykład łubin, gryka bądź gorczyca. Kolejne polecane rozwiązanie to stosowanie wieloskładnikowych, gotowych nawozów przeznaczonych dla krzewów owocowych. Wybierając preparaty mineralne, należy jednak zwrócić uwagę na to, aby w swoim składzie nie mały one zbyt dużej zawartości chlorków, gdyż ich zbyt wysokie stężenie nie służy krzewom agrestu.
Przycinanie agrestu
Cięcie agrestu najlepiej przeprowadzać wczesną wiosną, jeszcze przed rozpoczęciem okresu wegetacji. Ma ono przede wszystkim zapobiec nadmiernemu zagęszczeniu rośliny, wspomagając tym samym prawidłowy wzrost oraz obfite owocowanie w przyszłości.
fot. Agrest zielony
Pierwszy zabieg możemy wykonać nawet zaraz po posadzeniu roślinki do gruntu, aby umożliwić jej dobre rozkrzewienie się. Kolejny należy natomiast przeprowadzić już na wiosnę. Przez 2-3 lata po posadzeniu cięcie powinno być dość obfite. Ze świeżych pędów najlepiej pozostawić jedynie trzy lub cztery zdrowe pędy jednoroczne, skrócić je o 1/3 długości, a resztę wyciąć. Później także należy regularnie usuwać pędy krzyżujące się, stare, słabe, uszkodzone bądź zaatakowane przez szkodniki lub zmienione na skutek oddziaływania czynników chorobotwórczych. Nie powinno się także dopuszczać do nadmiernego zagęszczenia środka korony. W piątym roku, po sezonie obfitego owocowania, warto natomiast zrobić tak zwane cięcie prześwietlające, aby nieco odświeżyć krzew i zapobiec jego przedwczesnemu starzeniu się.
Rozmnażanie wegetatywne agrestu – czemu służy i na czym polega?
Odmiany uprawne krzewów owocowych rozmnażane z nasion dają potomstwo zróżnicowane pod względem cech i właściwości. W niewielkim stopniu dziedziczą one zalety rośliny matczynej. Chcąc otrzymać w krótkim czasie osobniki identyczne z rośliną macierzystą, możemy jednak zastosować sposób wegetatywnego rozmnażania krzewów. Rośliny uzyskane w ten sposób, otrzymane z sadzonek i odkładów, stanowią wierne kopie rośliny matczynej.
Agrest rozmnaża się zwykle przez odkłady zwykłe, pionowe lub poziome. To zresztą jedne z najczęściej stosowanych sposobów na rozmnażanie roślin w produkcji krzewów owocowych. Polegają one na ukorzenianiu pędów bez wcześniejszego oddzielania ich od matecznika. Dopiero po wytworzeniu korzonków, odcina się pęd otrzymując nową roślinę. Zabieg ten najlepiej wykonywać z końcem lutego bądź na początku wiosny. Dzięki tej metodzie rozmnażać możemy już nawet krzewy trzyletnie.
Chcąc rozpocząć uprawę z prawdziwego zdarzenie i planując przeprowadzić rozmnażanie wegetatywne agrestu, warto uwzględnić to już na etapie sadzenia do gruntu roślin matczynych, aby zapewnić odpowiednią przestrzeń między nimi, pozwalającą w przyszłości na prawidłowy wzrost odkładów. Tak jak już wspominaliśmy, odległość między rzędami krzewów powinna wynosić od 1,5 do około 2 m i bez względu na wybraną przez nas metodę będzie ona wystarczająca. Sposób rozmnażania może mieć jednak wpływ na gęstość sadzenia roślin. Stosując sposób wegetatywnego rozmnażania krzewów przez odkłady pionowe, mateczniki wysadźmy w odległości 25-40 cm od siebie, natomiast w przypadku odkładów poziomych zachowajmy odstępy od 50 do 70 cm.
Przez cały okres wegetacji należy regularnie odchwaszczać rośliny oraz kontrolować wilgotność gleby i w razie potrzeby podlewać sadzonki, żeby nie doprowadzić do ich przesuszenia. W tym okresie szczególnie ważna staje się również ochrona przed szkodnikami bądź chorobami. Przed nadejściem zimy nasady roślin należy zabezpieczyć przed mrozem, okrywając je ziemią. Natomiast w przypadku wystąpienia ulewnych deszczy, powinniśmy skontrolować, czy nie zmyły one usypanych kopczyków i w razie potrzeby, ponownie obsypać pędy.
Do jesieni pędy powinny się już ukorzenić. Najczęściej w połowie października, możemy odjąć odkłady i odciąć wszystkie utworzone w ten sposób nowe sadzonki. Odkłady pionowe w nowo założonym mateczniku należy odcinać sekatorem powyżej nasady. Natomiast odejmując odkłady poziome, odcinamy je od przygiętych poziomo ubiegłorocznych pędów.
Tak ukorzenione sadzonki agrestu możemy umieścić w gruncie w wybranym przez nas miejscu. Wczesną wiosną powinniśmy przyciąć je na 2-3 oczka nad ziemią, co pomoże zachować równowagę między osłabionym systemem korzeniowym a częścią nadziemną. Przez pierwsze dwa lata nie przycinajmy jednak pędów matecznych przeznaczonych do rozmnażania przez odkłady, aby umożliwić im rozwój części nadziemnej.
Rozmnażanie wegetatywne przez odkłady zwykłe
Rozmnażanie roślin tą metodą polega na otrzymaniu nowych, ukorzenionych pędów z oczek pędu ubiegłorocznego, położonego płasko na ziemi i przysypanego cienką warstwą ziemi. Odkłady zwykłe wykorzystuje się najczęściej w przypadku rośliny o elastycznych pędach.
Na początek należy wzruszyć delikatnie glebę wokół rośliny, a następnie jeden elastyczny oraz zdrowo wyglądający, zeszłoroczny pęd przygiąć ostro do ziemi i umieść w dołku o głębokości 30-40 cm. Warto przymocować go dodatkowo na przykład za pomocą kawałka drutu wygiętego na kształt odwróconej litery „U”. W miejscu, w którym pęd dotyka gruntu, trzeba usunąć liście, a także pędy boczne. Możemy również leciutko naciąć nożem spód pędu w miejscu jego zetknięcia z ziemią i w tak utworzoną szparkę wsunąć mały kamyk, co powinno przyspieszyć proces wytwarzania korzeni. Miejsce nacięcia warto również zanurzyć na chwilę w ukorzeniaczu.
Tak przygotowany pęd przysypujemy, a jego wystający koniec przywiązujemy do wbitego w ziemię, tuż obok sadzonki, palika i przycinamy na 2-3 oczka. Należy dbać o to, aby gleba w miejscu sadzenia nie przesychała. Do jesieni pęd powinien ukorzenić się w miejscu, w którym dotyka gruntu. Stosując ten sposób rozmnażania agrestu, pamiętajmy, aby na każdym krzewie pozostawić jeden pęd, umożliwiający nam potem weryfikację tożsamości odmianowej na podstawie owoców.
Rozmnażanie wegetatywne przez odkłady poziome
Odkład poziomy to obok odkładu zwykłego kolejny doskonały sposób na szybkie i łatwe rozmnażanie roślin o długich i giętkich pędach, takich jak na przykład właśnie krzewy agrestu. Między tymi metodami występuje jednak pewna znacząca różnica. Przy zastosowaniu odkładów zwykłych, jak łatwo się domyślić, z jednego pędu możemy otrzymać jedną roślinę potomną. Tymczasem dzięki zastosowaniu metody odkładów poziomych wielokrotnych dzięki jednemu zabiegowi, bez problemu uzyskamy ich zdecydowanie więcej. Dzieje się tak, ponieważ wykorzystujemy całą długość pędu, aby wytworzyć z niego więcej ukorzenionych sadzonek.
Żeby przeprowadzić rozmnażanie wegetatywne przez odkłady poziome, wybierzmy jeden zdrowy i silny pęd, ułóżmy go poziomo w rowku o głębokości około 15 cm, przymocowując do dna rowka w 2-3 miejscach, na przykład w opisany już wcześniej sposób z użyciem kawałka drutu, i przysypując ziemią. Pomiędzy planowanymi nacięciami pędu pozostawmy nad ziemią przynajmniej po jednym pąku, z którego roślina w przyszłości pędy nadziemne. Z tych przysypanych wyrosną natomiast świeże ukorzenione pędy. W miarę ich wzrostu przygięty pęd w dalszym ciągu przysypujmy ziemią, co zapewni to roślinom lepsze ukorzenienie się. Na jesień, po usunięciu ziemi i pocięciu pędu otrzymamy sadzonki gotowe do posadzenia w miejsce docelowe.
Metoda odkładów poziomych jest nieco bardziej kłopotliwa oraz wymaga więcej pracy w porównaniu z opisaną wcześniej, a uzyskane w ten sposób rośliny mogą okazać się nieco gorzej rozwinięte, ale za to cechuje ją zdecydowanie lepsza wydajność. Stosując ją, możemy z jednego krzewu matecznego uzyskać prawie dwukrotnie więcej, bo około 15-25 sztuk jednorocznych, ukorzenionych sadzonek agrestu.
Rozmnażanie roślin przez odkłady pionowe (kopczykowanie)
Odkłady pionowe stosujemy najczęściej w przypadku krzewów o pędach wzniesionych i mało elastycznych, w przypadku których trudno jest zastosować sposoby rozmnażania roślin opisane wcześniej. W przypadku agrestu wykazuje ona jednak równie dobrą skuteczność, co pozostałe.
Pędy krzewu przycinamy nad 2-3 pąkiem, aby ułatwić im późniejsze ukorzenienie się i obsypujemy glebą u nasady. Po osiągnięciu przez nie 10-15 cm wysokości, ponownie obsypmy je ziemią, tworząc kopczyki, które w miarę wzrostu sadzonek systematycznie powiększamy. Pod warstwą ziemi na młodych przyrostach powinny wytworzyć się korzenie. Musimy zadbać o to, aby w czasie trwania całego tego procesu reglanie je odchwaszczać i podlewać, ponieważ tylko w takich warunkach nowe sadzonki dobrze się ukorzenią. Po około roku, w kwietniu, możemy już delikatnie rozgarnąć kopczyk i odciąć sekatorem dobrze ukorzenione pędy.
Rozmnażanie roślin przez sadzonki zdrewniałe
To również bardzo prosta i skuteczna metoda. Wczesną jesienią należy odciąć ostrym sekatorem młode, jednoroczne pędy o długości około 25-30 cm z dorosłego krzewu agrestu, a następnie pozbyć się ich niezdrewniałej, miękkiej, zielonkawej część oraz usunąć fragment pędu poniżej pierwszego oczka. Jeśli pęd jest nieco dłuższy, najlepiej wykorzystać do rozmnażania jego środkową część. Należy zapamiętać, gdzie znajdował się jego dolny kraniec pędu, aby potem móc ukorzenić go i posadzić zgodnie z kierunkiem wzrostu. Końcówkę pędu warto zanurzyć w ukorzeniaczu, a następnie umieścić w doniczce, w przygotowanym wcześniej niewielkim dołku. Najlepiej zabiegi te wykonywać na jesień i tak przygotowane sadzonki przezimować w chłodniejszym pomieszczeniu, pamiętając o ich regularnym podlewaniu. Wraz z nadejściem wiosny powinny one zacząć wypuszczać korzonki, jednak do gruntu najbezpieczniej wysadzić je dopiero na jesień.
Samodzielne rozmnażanie roślin nie musi być skomplikowane
Sadzonki agrestu możemy wyhodować samodzielnie, nawet jeśli nie mamy ogromnego ogrodniczego doświadczenia. Wystarczy tak naprawdę odrobina chęci i cierpliwości oraz znajomość jednej z metod zaprezentowanych w artykule. Owoce zebrane po kilku latach z takiego krzewu z pewnością będą smakowały naprawdę wyjątkowo.
