Dalie – sadzenie, uprawa i odmiany

Do najpopularniejszych bylin uprawianych w naszych ogrodach, a często także na balkonach czy tarasach należą między innymi dalie. Kwiaty te zachwycają mnogością odmian, kształtów i kolorów, dzięki czemu doskonale wpisują się w niemal wszystkie ogrodowe aranżacje. Ich uprawa nie należy do szczególnie trudnych zadań i z pewnością dzięki naszym radom poradzi sobie z nią nawet amator. Podpowiadamy, jak uprawiać i kiedy sadzić dalie w ogrodzie oraz jak zadbać o kwiaty doniczkowe.

Dalie – odmiany na balkon i do ogrodu

Dalia nazywana także georginią to pochodząca z Meksyku i Gwatemali roślina z rodziny astrowatych. Jej historia jest naprawdę długa – podobno została ona odkryta już przez Tolteków bądź Azteków i do dziś urzeka nas urodą oraz bogactwem tysięcy odmian Obecnie na rynku dostępne są okazy różniące się między sobą nie tylko kolorem oraz kształtem kwiatostanu, ale również wielkością i pokrojem. Znajdziemy wśród nich zarówno odmiany niskie, doskonale nadające się na kwietniki, rabaty i do sadzenia w pojemnikach, jak i wysokie, wykorzystywane jako rośliny ogrodowe czy kwiaty cięte.

fot. Dalie – kwiaty o tysiącach odmian i barw

Warta uwagi w roli ciekawostki jest również dalia olbrzymia występująca w naturalnych warunkach na terenach wyżynnych Ameryki Środkowej i Kolumbii. Jej wysokość może wynosić nawet do 10 metrów, a niebieskie lub fioletowe główki kwiatowe mają zwykle średnicę około 10-15 cm.

Aby nieco ułatwić różnicowanie poszczególnych odmian uprawnych ze względu na ich cechy charakterystyczne, sklasyfikowano je zwracając uwagę na ich pokrój oraz kolor i budowę kwiatów, dzięki czemu wyróżniono kilka podstawowych grup:

• dalia anemonowa – o kwiatach półpełnych, z jednym lub kilkoma pierścieniami wielobarwnych płatków, swoją nazwę zawdzięcza podobieństwu do anemonów. Rośliny mogą znacznie różnić się między sobą rozmiarem. Znajdziemy w tej grupie zarówno niewielkie krzaczki nadające się na balkon czy obrzeża rabaty, jak i te całkiem duże, osiągające ponad pół metra wysokości. Kupując karpy, należy więc zwrócić na to uwagę. Wśród odmian dali anemonowej warto wymienić choćby takie jak dwukolorowe Fire and Ice czy La Gioconda albo popularną Polkę;
• dalia ciemnolistna – o bardzo charakterystycznych, ciemnozielonych liściach, na których tle pięknie wyróżniają się kwiatostany (np. odmiany Fascination, Sunshine, Seduction czy Bishop of Dover);
• dalia dekoracyjna – bardzo różnorodna grupa, do której należą setki odmian o różnych wielkościach i kolorach. Znak rozpoznawczy to duże, pełne, półkoliste efektowne kwiatostany o szerokich płatkach. Atrakcyjne odmiany to na przykład Arabian Night, Duet, Glorie Van Heemstede, Smokey, Onesta, Kelvin Floodlight, Malibu);
• dalia grzybieniowa – tworząca charakterystyczne, płaskie kwiatostany, o gęsto ułożonych, lekko wywiniętych płatkach, przywodzące nieco na myśl lilie wodne (na przykład Nancilee);
• dalia kaktusowa – jej cecha charakterystyczna to zaostrzone i zwinięte, sztywne kwiaty języczkowe zebrane w tak zwane koszyczki kwiatowe i mylone często z płatkami.  Kształtem przypominają one nieco stożkowate kolce, czemu dalie kaktusowe zawdzięczają swoją nazwę. Popularne odmiany to Yellow Star, My Love, Helga, Bora Bora czy Rising Sun;
• dalia karłowata – tworzy niewysokie kępy, obsypane małymi, pojedynczymi kwiatami. Ze względu na to, że jej wysokość nie przekracza 30 cm, świetnie nadaje się nie tylko do ogrodu, ale także na taras czy balkon. Występuje w wielu kolorach i odcieniach od białego przez żółty, różowy i pomarańczowy, aż po czerwony. Wśród najpopularniejszych odmian, tego nie najmłodszego już gatunku, wymienić można Operę czy Sweetheart. Często na rynku znajdziemy także karpy sprzedawane jako mieszanki kolorystyczne;
• dalia kołnierzykowa – ma dwa okółki kwiatów języczkowych, często o bardzo intensywnych, kontrastowych barwach. (np. Esther, Impression Fantastico, Fashion Monger);
• dalia kulista – bardzo popularna zarówno w Polsce, jak i kraju swojego pochodzenia – Meksyku. Jej niezwykle atrakcyjne, kuliste koszyczki kwiatowe w czasach Azteków stały się symbolem słońca. Ze względu na sporą wysokość, sięgającą nawet około metra, trzeba zapewnić roślinom podpory, aby uniknąć ich złamania. Nowe, barwne i ciekawe odmiany wciąż pojawiają się na rynku. Wśród tych, którym warto poświęcić szczególną uwagę, wymienia się między innymi dalię Cornel, Golden Torch, Snow Cap czy Mirellę;
• dalia mignon – nieco mniej popularne i spektakularne, dość niewysokie i zwarte, ale wciąż bardzo ładne dalie. Odmiany te doskonale nadają się na rabaty, ale także na przykład do skrzynek na balkonie czy tarasie. Ich stosunkowo szerokie, aksamitne płatki ułożone są promieniście. Występują w najróżniejszych wariantach kolorystycznych, od białej i żółtej odmiany Sneezy po ciemnoczerwoną Firebird.
• dalia peoniowa – o lekko wywiniętych, pełnych kwiatach języczkowych, przypominających nieco wyglądem popularne peonie (np. ciemnolistna Bishop of Llandaff),
• dalia pomponowa – bardzo podobna do kulistej, lecz nieco mniejsza oraz bardziej zaokrąglona od niej. Roślina o krzaczastym pokroju i wysokości sięgającej powyżej pół metra. Podobnie jak większa kuzynka może wymagać zastosowania podpór, aby uniknąć złamania przez silniejszy powiew wiatru. Bardzo chętnie wykorzystywana również jako kwiat cięty do wazonu. Szczególną popularnością cieszą się takie odmiany dali pomponowej jak Franz Kafka, Sylvia, White Aster czy Downham Royal;
• dalia półkaktusowa – wyglądem przypomina dalię kaktusową, ale jej kwiaty języczkowe są wywinięte jedynie do połowy (na przykład Sights of Summer, Hy Pimento, Maki)
• dalia storczykowa – o wąskich i długich kwiatach języczkowych, układających się w gwieździste kręgi, jak na przykład u odmiany Honka;
  dalia strzępiasta – o okazałych, pierzastych kwiatostanach, występujących w często w wyrazistych, soczystych kolorach (np. odmiany Fuzzy Wuzzy, Mingus Joshua, Snow N Tell, Nenekazi);

fot. Georginia – kwiat dla każdego

Dalie – uprawa krok po kroku

Dalia ogrodowa wiosną i latem świetnie radzi sobie w naszym klimacie, pięknie prezentując się na rabatach i kwietnikach. Należą jednak pamiętać, aby wykopać dalie w ogrodzie przed nadejściem zimy, ponieważ większość odmian tych roślin bulwiastych źle znosi ujemne temperatury.

Georginie należą do roślin dnia krótkiego, co oznacza, że wytwarzają więcej kwiatostanów pod koniec lata, gdy faza jasna doby trwa nieco krócej, około 8-10 godzin.  Dłuższy dostęp do światła sprzyja natomiast rozkrzewieniu się roślin. Lubą one stanowiska słoneczne, ewentualnie półcieniste, a przy tym osłonięte od wiatru. Do prawidłowego rozwoju potrzebują gleby zasobnej w składniki odżywcze oraz przepuszczalnej o odczynie obojętnym lub delikatnie zasadowym. Co więcej, bardzo źle znoszą przesuszenie, dlatego szczególnie latem wymagają regularnego nawadniania, gdy tylko gleba zaczyna przesychać.

Nawożąc dalie, należy pamiętać o zachowaniu umiaru. Szczególnie szkodliwy może okazać się dla nich nadmiar azotu, ponieważ sprawia on, że roślina nadmiernie się rozrasta, za to mniej obficie kwitnie i staje się bardziej podatna na choroby. Georginie mają za to stosunkowo duże zapotrzebowanie na potas i fosfor, dlatego dobrym pomysłem jest zasilanie ich trzykrotnie w okresie od wiosny do połowy lata nawozami wieloskładnikowymi o niskiej zawartości azotu.

Tak jak już wspominaliśmy, wysokie odmiany takie jak dalia kulista czy pomponowa wymagają dodatkowo zastosowania podpór, aby uniknąć złamania. Za troskliwą opiekę odwdzięczą się nam pięknym, długim kwitnieniem trwającym, w zależności od wybranej odmiany, od początku wakacji aż do połowy jesieni. Przekwitnięte kwiatostany warto na bieżąco usuwać, aby umożliwić rozwój kolejnych i maksymalnie ten okres przedłużyć.

Dalie – kiedy sadzić i jak zrobić to prawidłowo?

Sadzenie dalii nie należy do szczególnie skomplikowanych czynności. Georginie to rośliny bulwiaste sprzedawane w tak zwanych karpach. Karpy to  po prostu organy spichrzowe dali utworzonych przez bulwiaste korzenie. Karpy sadzimy do gruntu w maju. Należy podzielić je i przykryć cienką, zwykle około pięciocentymetrową warstwą ziemi, dostosowaną do charakteru danej odmiany zgodnie z zasadą, że kwiaty niższe umieszczamy nieco płycej, a wysokie trochę głębiej.

Planując, jak sadzić dalie, musimy przede wszystkim uwzględnić ich docelową wielkość. Niska dalia w doniczce czy na obrzeżu rabaty nie wymaga zbyt wiele przestrzeni do wzrostu, jednak odmiany wysokie, sięgające niekiedy niemal półtora metra, należy sadzić z zachowaniem minimum 50 cm odstępu. Już po tygodniu od posadzenia możemy przyciąć rośliny, aby lepiej się rozkrzewiły i miały bardziej zwarty pokrój.

Kiedy wykopać dalie i jak je przechowywać?

Tuż przed pierwszymi przymrozkami. Dalie należy wykopać, a pędy przyciąć 10-20 cm nad ziemią. Po oczyszczeniu i wysuszeniu karp należy je przenieść do suchego pomieszczenia o temperaturze 5-8 ºC.. Tam przezimują one najlepiej przykryte suchym pisakiem lub trocinami. Raz na jakiś czas warto kontrolować stan bulw.

Rozmnażanie dalii

Niektóre odmiany można również dość łatwo wyhodować z nasion, pozyskanych z kwiatów jesienią lub zakupionych w sklepie ogrodniczym. Należy jednak wiedzieć, że rozmnażanie z sadzonek, w porównaniu z uprawą z nasion, pozwoli skrócić produkcję o mniej więcej 4 tygodnie.

Nasionka wysiewa się do pojemniczków już na przełomie lutego i marca. Po około 2-3 tygodniach, należy przeprowadzić pikowanie młodych roślinek, a kwietniu należy je zahartować, wystawiając w dzień na zewnątrz. W połowie maja można już wysadzić je do gruntu.

Sadzonki możemy też uzyskać kilkucentymetrowych pędów wraz z tzw. piętką, czyli krótką łodyżką, które umieszczamy w perlicie lub w piasku i przechowujemy w pomieszczeniu o temperaturze 20ºC.

Sadzonki można pozyskać także z bulw, posadzonych w lutym w pojemniku, wykorzystując ukorzeniacz. Po okresie około miesiąca rośliny uprawiamy w temperaturze kilkunastu stopni Celsjusza. Pierwsze wyrastające cienkie pędy trzeba niestety wyrzucić. Do reprodukcji nadają się dopiero te z następnych zbiorów.

Chcąc rozmnożyć dalię poprzez dzielenie bulw,  należy pozostawić na każdej z oddzielonych karp, co najmniej jeden dobrze wykształcony pąk. Bez względu na wybrany przez nas sposób, musimy pamiętać o regularnym podlewaniu młodych roślinek.

fot. Dalia w doniczce