Storczyki – odmiany i uprawa

Storczyki nazywane inaczej potocznie orchideami to w rzeczywistości niezwykle duża grupa roślin o odmiennym wyglądzie oraz potrzebach bytowych, obejmująca ponad dwa tysiące gatunków bylin. Ceni się je przede wszystkim za ich niezwykłą, egzotyczną urodę i różnorodność, uważane są jednak powszechnie za rośliny dość trudne w uprawie.  Przedstawiamy najbardziej znane rodziny oraz odmiany storczyków oraz podpowiadamy, jak pielęgnować storczyki, aby naprawdę długo zachwycały nas swoją urodą, stając się wyjątkową ozdobą każdego domu lub mieszkania.

Storczyki w naturze

Choć te niezwykłe rośliny kojarzą się większości ludzi głównie z klimatem tropikalnym, to w rzeczywistości należą do tak zwanych gatunków kosmopolitycznych, czyli obejmujących zasięgiem swojego bytowania wiele stref klimatycznych. Znajdziemy je więc niemal na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy i pozostałych obszarów lodowcowych.

Warto wiedzieć, że liczne egzotyczne storczyki w naturalnym środowisku   rosnące w strefie międzyzwrotnikowej to epifity, co oznacza, że porastają inne rośliny i wykorzystują je jako podpory. Mogą również czepiać się na przykład skał. Storczyki w naturze bardzo często rosną na gałęziach drzew, więc ich korzenie swobodnie zwisają w wilgotnej atmosferze. Między innymi z tego właśnie wynikają ich specyficzne wymagania bytowe oraz wskazania dotyczące właściwego nawadniania.  Wiele osób nie wie jednak, że spora liczba gatunków storczykowatych typowych dla strefy klimatu umiarkowanego rośnie również w glebie, na łąkach i w lasach.

Orchidea – odmiany warte uwagi

Powszechnie w sprzedaży na polskim rynku dostępne są najróżniejsze gatunki i odmiany storczyków. Wśród nich wymienić można między innymi Cymbidium, Dendrobium, Oncidium, Catleya, Miltonia, Paphiopedilum oraz wiele innych. Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że do rodziny storczykowatych należy także na przykład wanilia, wymieniana jako jedna z najdroższych przypraw na świecie.

Zanim jednak zachwycą nas niezwykle intensywne kolory storczyków oraz ich piękne, egzotycznie wyglądające kwiaty, sprawdźmy, czym wyróżniają się poszczególne gatunki oraz jakie warunki powinniśmy im zapewnić pod względem temperatury otoczenia, rodzaju gleby, wilgotności powietrza czy stopnia nasłonecznienia. Wszystkie te aspekty mają wpływ na to, czy egzotyczne roślinki dobrze zadomowią się w naszym mieszkaniu.

Właściwie nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi na pytanie, gdzie postawić storczyka, aby dobrze rósł i pięknie zakwitał. Na przykład w ciepłych, jasnych pokojach świetnie odnajdą się Dendrobia, Falenopsis albo Cattleye, ale już Miltonie i Cymbidia, zdecydowanie lepiej poradzą sobie w pomieszczeniu chłodnym i lekko zacienionym. Warto więc poznać najpopularniejszych przedstawicieli rodziny storczykowatych  i wybrać te okazy, którym będziemy w stanie zapewnić właściwe warunki bytowe.

Dendrobium

To właściwie nie odmiana, ale rodzaj roślin z rodziny storczykowatych, w którym zawiera się ponad półtora tysiąca gatunków. Obejmuje on bardzo zróżnicowane rośliny, w przyrodzie występujące głównie w Azji, Australii i Nowej Gwinei. Większość z nich w naturalnym środowisku rośnie na drzewach jako wspomniane już epifity, część to jednak rośliny naziemne. Wyróżnia je między innymi obecność charakterystycznych zgrubiałych pędów, nazywanych nibybulwami lub pseudobulwami, które służą im do gromadzenia wody oraz substancji odżywczych.

Formy i kolory storczyków Dendrobium bywają naprawdę zachwycające i różnorodne. Są one jednak uważane za rośliny dość trudne w uprawie, choć niektóre, takie jak choćby popularne Dendrobium phalaenopsis czy Dendrobium densiflorum z powodzeniem zadomawiają się w naszych mieszkaniach.

Ze względu na swoje tropikalne pochodzenie, kwiaty te wymagają zapewnienia dość dużej wilgotności powietrza. Nie należy jednak mylić tego z częstym podlewaniem, które zdecydowanie im nie służy. Dużo lepsze rozwiązanie to regularne zraszanie roślin, a w miarę możliwości także wykorzystanie nawilżacza.  Tak jak już wspominaliśmy Dendrobium lubi rosnąć na jasnych stanowiskach, lecz bezpośrednio padające, ostre promienie słońca mogą mu zaszkodzić.

Falenopsis

Nazywany także ćmówką. Zdecydowanie najczęściej spotykany w naszych domach i powrzechnie dostępny na rynku. W rzeczywistości obejmuje niemal 70 gatunków roślin. Uznawany jest przez wielu hodowców za najłatwiejszy w uprawie storczyk. Kwitnienie licznych przedstawicieli tej rodziny storczykowatych  trwa wyjątkowo długo, a ich kwiaty są często bardzo okazałe i różnobarwne, niekiedy również ciekawie nakrapiane.

Falenopsis wywodzi się z tej samej strefy klimatycznej co opisane wcześniej Dendrobium i tak jak ono rośnie głównie na drzewach oraz skałach, a w związku z tym ma również zbliżone wymagania bytowe. Jednak w porównaniu do innych storczyków, stosunkowo dobrze znosi niedoskonałe warunki uprawy, toteż poleca się go również mniej doświadczonym wielbicielom kwiatów.

Cattleye

Kolejne rodzina storczyków, stosunkowo przyjazna dla amatorów. Cattleye występują również jako eleganckie miniaturki, doceniane szczególnie przez osoby dysponujące ograniczoną przestrzenią. Aby dobrze rosnąć, potrzebują dostępu do światła, które jednak nie powinno padać na nie bezpośrednio. Co ciekawe, choć lubią ciepło, dla wykształcenia pąków potrzebują  także nocnego spadku temperatury nawet o kilka stopni, dlatego dobrze stawiać je na noc na chłodnym parapecie.

Miltonia

Kolejne bardzo lubiane storczyki. Kolory tych roślin oraz ich spore, bardzo dekoracyjne kwiaty,  nierzadko pokryte fantazyjnymi wzorami i plamami barw, zachwycają wielu miłośników tropikalnej roślinności i nie tylko. W przeciwieństwie do wcześniej wymienionych gatunków pochodzą one głównie z Ameryki Południowej, mają też w związku z tym nieco odmienne wymagania bytowe, które warto dobrze poznać, a przede wszystkim przestrzegać, ze względu na to, że Miltonie  to rośliny szczególnie wymagające. Brak właściwej opieki może sprawić nawet, że wcale nie zakwitną i nie pozwolą nam cieszyć się swoją urodą. Kwiaty te wymagają rozważnego podlewania oraz zapewnienia wspomnianych już dobowych zmian temperatury otoczenia. Od pełnego słońca wolą natomiast delikatny półcień.

Cymbidium

Osiągają wysokość powyżej dwudziestu centymetrów i  wyróżniają je ładne, często dość intensywnie pachnące kwiaty. W przeciwieństwie do wcześniej opisanych storczyków przedstawiciele rodziny Cymbidium nie należą do roślin typowo tropikalnych. W naturalnych warunkach rosną głównie w rejonie Himalajów. Zostały więc przystosowane przez naturę do nieco niższej temperatury i innych warunków uprawy. Z tego względu warto wystawiać je na zewnątrz w okresie  późnowiosennym oraz letnim. Choć podobnie jak inne storczyki w naturalnym środowisku lubią wilgotny klimat, stosunkowo dobrze znoszą również nieco suchsze powietrze. Potrzebują natomiast nieco wilgotniejszego podłoża niż inne rośliny tego typu.

Motylnik (Oncidium)

Pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej. Roślina ta swoją nazwę zawdzięcza kwiatom, wyglądem przypominającym motyle. Dość ciężko uprawia się ją w warunkach domowych

Zygopetalum (Zygopetalum)

pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej. Posiada charakterystyczne pędy z pseudobulwami, które niekiedy przypominają łuski. Kwiaty Motylnika  mają różny okres kwitnienia oraz przyjemny i dość intensywny zapach.

Storczyki – pielęgnacja w pigułce

Jak już wspomnieliśmy, storczyki to w rzeczywistości bardzo różnorodna grupa roślin, odmiennych nie tylko pod względem wyglądu czy koloru kwiatów, ale też wymagań dotyczących uprawy i hodowli. Przedstawiamy jednak ogólne wskazówki dotyczące tego, jak dbać o storczyki i zapewnić im optymalne warunki do wzrostu. Decydując się na uprawę mniej typowej odmiany, warto jednak dowiedzieć się, jakie ma zapotrzebowanie na światło, wodę czy substancje odżywcze, ale zamiast sztywno trzymać się zaleceń, uważnie obserwować roślinę.

Światło dla storczyka

Orchidee w większości przypadków najlepiej czują się w jasnych pomieszczeniach z rozproszonym światłem, jednak spotyka się również odmiany storczyków preferujące delikatny półcień. Pozostałe najlepiej umieścić na parapecie  wschodnim lub zachodnim. W okresie letnim i późnowiosennym doniczkę z kwiatem, szczególnie tym należącym do rodzajów lepiej tolerujących chłód jak na przykład Cymbidium,  można wystawić na balkon lub taras. Należy jednak uważać, by roślina nie była wystawiona na ostre promienie słoneczne, ponieważ może ulec poparzeniu. Nawet stawiając ją na słonecznym parapecie, warto zadbać o to, żeby nieco rozproszyć intensywne światło, wykorzystując na przykład delikatną firankę.

Temperatura

Dla większości storczyków hodowanych w naszych domach najodpowiedniejsza będzie temperatura wynosząca do 25ºC. W czasie chłodniejszej pogody powinniśmy uważać na kwiaty, stojące w pobliżu okien, ponieważ przeciągi i zimowe wietrzenia mieszkania mogą sprawić, że rośliny przemarzną, a w konsekwencji ich liście staną się szkliste i zwiędną.

Zdrowe storczyki – podlewanie intensywne, ale niezbyt częste

Storczyki lubią podlewanie intensywne, ale rzadkie. Posiadają grube, skórzaste liście odgrywające rolę magazynu. Nadmiar wody zgromadzonej w podstawce należy koniecznie odlać i nie nawadniać rośliny ponownie, dopóki ziemia w doniczce nie zdąży wyschnąć, gdyż orchidee źle znoszą zbyt długie przebywanie w przemoczonym podłożu, a zaleganie wody może dodatkowo spowodować nadmierny rozwój grzybów oraz gnicie korzeni.

Sprawdzona metoda to  nasączenie podłoża delikatnym strumieniem wody w dość dużej ilości, ale tak, aby jej nadmiar mógł od razu wydostać się z doniczki. To dość czasochłonne zajęcie, a rośliny trzeba przenieść na przykład do wanny, ale na szczęście zdecydowanie nie należy powtarzać go zbyt często.

Najlepiej wykonywać wspomniane zabiegi  rankiem, aby podłoże zdążyło przeschnąć do wieczora. Pomoże zapobiec rozwojowi grzybów, gniciu korzeni i innym problemom związanym z oddziaływaniem niskiej temperatury na wilgotne rośliny. Podlewanie  w ciągu dnia może też spowodować zaleganie resztek wody na liściach i korzeniach, co z kolei prowadzi niekiedy do poparzenia słonecznego rośliny.

Ostrożnie podchodźmy do ogólnych zasad dotyczących tego, jak często podlewać kwiaty. Aby poznać czy storczyki  potrzebują wody,  musimy je po prostu obserwować, ponieważ w zależności od wielu czynników, takich jak na przykład pora roku czy wilgotność w mieszkaniu, woda może odparowywać w różnym tempie. Pierwsza wskazówka to bardzo jasne podłoże. Jeśli użyliśmy kory do wyłożenia doniczki, po zalaniu wodą powinna ona mocno ściemnieć i blednąć w miarę wysychania. Innym sposób, jednak  możliwy do wykorzystania tylko wtedy, gdy posiadamy przeźroczystą doniczkę, to obserwacja korzeni. Kiedy mają one dostateczną ilość wilgoci stają się delikatnie zielonkawe i jędrne, kiedy jej im brakuje, robią się raczej srebrnoszare i lekko pomarszczone. Zbyt dużą wilgotność podłoża możemy także zauważyć, umieszczając w doniczce patyk, przy pomocy którego szybko sprawdzimy, czy podłoże w głębi jest suche, podobnie jak robi się to na przykład podczas pieczenia ciast.

Liście reagują na brak wody najpóźniej, dlatego lepiej nie czekać, aż to na nich pojawią się oznaki niedostatku. Należy również pamiętać, że pomarszczone i zwiędnięte mogą także oznaczać zamieranie rośliny.

Podlewanie orchidei wydaje się wielu osobom skomplikowane z jeszcze jednego powodu. Woda wykorzystana do tego celu nie może pochodzić prosto z kranu. Najczęściej wykorzystywane i nienajgorsze rozwiązanie to podlewanie wodą przegotowaną i odstaną, a tym samym częściowo pozbawioną jonów wapnia i chloru. Zaleca się również wykorzystanie wody destylowanej lub odstanej deszczówki. Dobrze, aby pochodziła ona z obfitego opadu, ponieważ zawiera wtedy zdecydowanie mniej zanieczyszczeń z powietrza. Jednak zdecydowanie najlepsza, choć nie tak tania do uzyskania, będzie woda przefiltrowana z wykorzystaniem technologii odwróconej osmozy.

Najczęściej z braku czasu oraz warunków podlewamy storczyki odstaną wodą kranową, co niestety powoduje odkładanie się soli na doniczce, podłożu oraz na korzeniach. Nie stanowi to bardzo dużego problemu, jednak dobrze w związku z tym wymieniać podłoże naszych kwiatów co rok lub dwa.

Tropikalna wilgotność

Nie wystarczy jednak wiedzieć, jak podlewać storczyki. Co najmniej  równie ważna okazuje się właściwa wilgotność utrzymywana w zakresie 50-70%. Choć część gatunków  storczyków, w przypadku właściwego podlewania może zaadaptować się do niższego poziomu wilgotności, to jednak te bardziej wymagające dość kiepsko znoszą przesuszone powietrze. Jeśli w naszym domu lub mieszkaniu jest ono bardzo suche, warto ustawić storczyki na podstawce z keramzytem, wypełnionej wodą. Parująca woda zapewni roślinie otymalną wilgoć. Można też zaopatrzyć się w nawilżacz, który poprawi wilgotność w całym pomieszczeniu z korzyścią zarówno dla rośliny, jak i dla nas. W godzinach porannych możemy też dodatkowo zastosować mgiełkę. Ważne by liście mogły dokładnie obeschnąć przed wieczornym spadkiem temperatury.

Zadbane storczyki – przesadzanie i nawożenie

Storczyki z rodzaju Paphiopedilum, Phalaenopsis i Miltonia najlepiej przesadzać co roku, natomiast podłoże pozostałych można wymieniać co dwa lata. Bywa jednak, że potrzeba przesadzenia roślin pojawia się nieco wcześniej, szczególnie gdy system korzeniowy rośliny wyraźnie wystaje poza obręb doniczki lub dostrzegamy objawy rozłożenia podłoża. Należy wiedzieć, że do uprawy orchidei nie nadaje się typowa ziemia ogrodowa ani doniczkowa. Warto zamiast tego zaopatrzyć się w odpowiednią mieszankę, na bazie kory mchu torfowca. Pamiętajmy jednak, że storczyk sadzony w podłożu torfowym musi mieć dużo luzu, ponieważ zbite podłoże gromadzi zbyt dużo wody.

Pojemniki dla orchidei powinny mieć duże otwory odpływowe. Warto wybrać te, wykonane z przezroczystego tworzywa lub szkła, przez które będzie dochodzić światło, a które dodatkowo umożliwią nam lepszą obserwację rośliny.

Większość storczyków najlepiej przesadzć wiosną lub latem, jednak niektóre rodzaje, takie jak choćby opisana wcześniej Miltonia czy Odontioda preferują przeprowadzanie tego zabiegu jesienią, a z kolei w przypadku Paphiopedilum najlepiej robić to zimą. Po przesadzeniu warto zastanowić się nad użyciem specjalnej szczepionki mikoryzowej do storczyków, która ułatwi im start w nowym podłożu.

Nawożenie storczyków przeprowadza się zwykle w trakcie podlewania.  Także w tym przypadku należy jednak zachować umiar. Odpowiednie dozowanie nawozów zapewnia obfite kwitnienie oraz prawidłowy rozwój liści. Najlepiej zasilać storczyki co dwa tygodnie  lub przy każdym podlewaniu. W pierwszym przypadku możemy zwykle zastosować dawkę 1g na litr wody, w drugim trzeba używać nawozu rozcieńczonego do 0,5g/l. Najbezpieczniej jednak zastosować się do wskazań producenta, zawartych na opakowaniu, ponieważ nadmiar substancji odżywczych może okazać się równie niebezpieczny co ich niedobór. Jeśli liście storczyka mają ciemnozielone i zachowują turgor, znaczy to, że roślina jest dobrze odżywiona i ma wystarczającą ilość wody. Żółknięcie liści może sygnalizować konieczność dodatkowego nawożenia azotem. Czarne końcówki pojawiają się zwykle na skutek zbyt dużej ilości substancji mineralnych w podłożu.

Nawozy zawierające dużą dawkę azotu mogą być stosowane tylko wiosną i latem. Te organiczne warto stosować naprzemiennie z mineralnymi, ale tylko w okresie wzmożonej wegetacji. Najlepiej dozować odżywki w słoneczne dni, kiedy roślina najlepiej wykorzystuje składniki odżywcze. Unikajmy natomiast nawożenia w dni pochmurne i deszczowe. Nie należy również stosować odżywek bezpośrednio po posadzeniu rośliny, a także w okresie spoczynku. Dobra praktyka to naprzemienne stosowanie środków różniących się nieco składem.

Wyjątkowe storczyki w Twoim domu